Skromne penzije, nedovoljne za pokrivanje osnovnih životnih troškova, kao i želja za ostankom u društvenom i radnom životu, sve češće vraćaju penzionere na tržište rada.
U Bosni i Hercegovini primjetan je trend ponovnog zapošljavanja penzionera, koji rade na poslovima koje mladi i radno sposobni građani napuštaju ili za koje se ne mogu pronaći novi radnici, naročito stručni kadar.
“Prema podacima kojim raspolaže Federalni zavod za PIO/MIO na dan 29.08.2024. godine ukupno 1489 korisnika starosne penzije se nalaze u radnom odnosu”, kazali su za Forbes BiH u Federalnom zavodu za PIO/MIO .
Sektori u kojima ima najviše zaposlenih penzionera
Vlasti u Federaciji BiH prije nekoliko mjeseci donijele su odluku kojom je omogućeno privremeno i povremeno zapošljavanje bez gubitka penzijskih primanja, što je ranije bilo moguće samo uz obustavu penzije. Ova mjera je uvedena na osnovu odluke Ustavnog suda BiH, s ciljem da se penzionerima omogući dodatna zarada bez gubitka penzijskih primanja. Međutim, ovo pravo nije prošireno na sve penzionere. Invalidske i porodične penzije se i dalje obustavljaju pri zasnivanju radnog odnosa.
Na pitanje o trendu povratka penzionera u status zaposlenih, iz Federalnog zavoda za PIO/MIO navode da je, uzimajući u obzir cjelokupan sistem penzijskog i invalidskog osiguranja, relativno mali broj penzionera koji se ponovo zapošljavaju.
Zakon omogućava penzionerima da rade
“Trenutna zakonska regulativa omogućava rad i korištenje penzije penzionerima koji su navršili 65 godina života ili imaju 40 godina staža osiguranja. Radi se o ekonomski opravdanom zakonskom rješenju,” ističu iz Zavoda. Dodaju da u slučaju onemogućavanja rada i korištenja penzije, osiguranici često pronalaze alternative, poput ugovora o djelu, kako bi ostvarili dodatne prihode: ugovor o radu/radni odnos 23 posto doprinosa za PIO, ugovor o djelu 6 posto doprinosa za PIO.
Iz Fonda PIO Republike Srpske za Forbes BiH su pojasnili kako se u ovom entitetu uočava blagi i kontinuiran rast penzionera koji ponovo ulaze u radni odnos. Dok ih je 2019., bilo 4.401, 2020. godine 4.961, godinu kasnije 5.607, 2022.godine 6.334, prošle 7.458, u 2024. godini, ovaj broj iznosi 8.053, uglavnom u sektorima građevinarstva, saobraćaja, prehrambene industrije i zdravstva.
Koji su to najčešće poslovi kojima se vraćaju penzioneri
“Djelatnosti u kojima korisnici prava na penziju, sa statusom osiguranika, najčešće rade su: građevinarstvo, saobraćaj, prehrambena industrije, telekomunikacije, naučna djelatnost, rudarstvo i dr., gdje se najčešće traže stručnjaci sa odgovarajućom licencom, potom oblast zdravstva, visokog obrazovanja, komercijalna polјoprivredna gazdinstva, lјekari, advokati, zajednice etažnih vlasnika i dr. u manjem broju”, pojasnili su u Fondu PIO RS.
IStiču da su to najčešće lica sa specifičnim zanimanjima i odgovarajućim licencama, koji su kao takvi potrebni poslodavcima čija se djelatnost ne može odvijati, a da nemaju zaposleno lice tog profila. To su: elektroinženjeri, mašinski inženjeri, građevinski inženjeri, hemijsko-tehnološki inženjeri, inženjeri drvoprerade ali i lјekari-vještaci, pri sudovima, stomatolozi, pravnici. Ima i lica sa SSS, npr. zaposlenih u različitim udruženjima, takođe i NK radnika na poslovima obezbjeđenja ili čuvanja objekata i sl. Najveći broj je u većim i razvijenijiom ekonomskim i administrativnim središtima: Banjoj Luci, Bijelјini, Prijedoru, Doboju, Trebinju, Istočnom Sarajevu, ali ih ima i u manjim opštinama.
U ovom entitetu u julu je evidentirano 286.034 penzionera, prosječna penzija iznosila je 593,21 KM a najviša 3.228,64 KM. Najniža penzija za ostvaren staž do 15 godina iznosi 300,61 KM, za 15-20 godina penzijskog staža 360,76 KM, za 20-30 godina 420,90 KM, za 30-40 godina 481,08 KM, dok najniža penzija za 40 godina i više penzijskog staža iznosi 601,35 KM.
Penzioneri se često vraćaju na tržište rada zbog specifičnih znanja i vještina koje poslodavci teško nalaze među mlađom radnom snagom, ali razlozi leže značajno u finansijskim razlozima, kao i osjećaju društvene korisnosti.
