Kategorija: Novac

Prema izvještaju OECD-a (Organizacije za ekonomsku saradnji i razvoj), penzije su glavni izvor prihoda za starije osobe u Evropi.

Kao i kod nas, u mnogim evropskim državama, javni transferi kao što su penzije i socijalna davanja čine više od 70 posto prihoda domaćinstva starijih osoba, a u nekim slučajevima prelazi i 80 posto.

Kolike su starosne penzije u EU?

Podaci Eurostata pokazuju da penzioni fondovi godišnje po korisniku u EU izdvajaju 16.138 evra, odnosno 1.345 evra mjesečno, međutim situacija je znatno različita od zemlje do zemlje. Prosjek EU još uvijek je nedostižan za “siromašnije” zemlje kao što su Bugarska, Rumunija, Litvanija itd… dok u nekim zemljama recimo penzioneri primaju i više od 30.000 evra godišnje.

Recimo, u Bugarskoj godišnja penzija iznosi 3.611 evra, a u Luksemburgu je 31.385 evra, a u Islandu 35.959 evra. Ako u obzir uzmemo region, u Albaniji recimo, godišnje penzioneri dobiju 1.648 evra što je ubijedljivo najmanje u EU.

U Norveškoj i Danskoj prosječne godišnje penzije po korisniku premašuju 30.000 eura. Švedska (22.436 €) i Finska (21.085 €) takođe su znatno iznad evropskog prosjeka.

Region ima najmanje penzije u EU

Kao što smo već naveli, Albanija čiji penzioneri imaju godišnje 1.648 evra na dnu je ljestvice, a iza nje, prema podacima Eurostata su Turska gdje penzioneri godišnje dobiju 2.942 evra, dok je odmah iza njih BiH gdje penzioneri u prosjeku godišnje dobiju 3.041 evra. U Srbiji, godišnja penzija iznosi 3.468 evra dok je Crna Gora najbolja u regionu sa prosječnom godišnjom penzijom od 3.962 evra.

Najveće države EU vuku prosjek

Ako se u obzir uzmu četiri najveće članice EU, odnosno Francuska Njemačka, Španija i Italija, najveća prosječna penzija je upravo u Italiji gdje penzioneri godišnje dobiju u prosjeku 19.589 evra. Odmah iza njih su Francuzi koji dobiju 18.855 evra, zatim Španci koji u prosjeku dobiju 18.100 evra godišnje a na dnu najrazvijenijih je Njemačka čiji penzioneri godišnje dobiju 17.926 evra. Ipak, u svim tim zemljama prosječne penzije su veće od prosjeka.

Penzije i u EU nedovoljne za pristojan život

Evropski fondovi penzionih osiguranja već godinama su pod pritiskom, i razmatraju razne modele kako da opstanu i u budućnosti. Broj starijih ljudi konstantno se povećava, a životni vijek produžava što može biti pogubno za mnoge zemlje. Podaci EU govore da od 2019. godine raste broj starijih ljudi koji su u riziku od sirmoaštva. Recimo u 2022. godini više od jednog od pet građana starijih od 65 godina – oko 18,5 miliona ljudi u EU bilo je u rizku od sirmoaštva. Zabrinjavajuće je da ove brojke rastu.

Žene posebno ugrožene

Podaci EU govore da žene primaju 26,1 posto niže penzije od muškaraca, dok više od pet procenata njih uopšte ne prima penziju. Razlozi zbog kojih žene primaju niže penzije su brojni, a u prvom redu niže plate tokom radnog vijeka, i manje radnog staža zbog brige o porodici.

Revolucionarni modeli

Pojedine zemlje Evropske unije u posljednih deset godina podizale su starosnu granicu za odlazak u penziju, međutim prema prvim analizama to nije dalo očekivane rezultate. Činjenica je da su se fondovi penzionog osiguranja malo rasteretili, ali pojedine evropske zemlje razmatraju i druge modele. Njemačka razmatra “revolucionaran” model koji podrazumijeva “penzije za bebe”, odnosno da svako novorođenče dobije po 10.000 evra i da se taj novac uloži u investicione fondove i investira. Proračuni govore da poslije 65 godina taj novac može narasti do 165.000 evra.

U skladu sa Zakonom o MIO/PIO, penzije za mjesec maj biće isplaćene preko jedinstvenog računa trezora FBiH u srijedu, 4. juna, objavio je Federalni zavod MIO/PIO.

Najniža penzija za maj iznosi 599,28 KM, zagarantovana 715,21 KM, dok je najviša penzija 2.996,40.

Prosječna penzija korisnika samostalne penzije, a kojih je na isplati za maj 371.465, iznosi 759,71 KM.

Penziju za maj primiće ukupno 458.152 korisnika, a potrebna sredstva za isplatu iznose oko 313 miliona KM.

Prema ranije potpisanom Sporazumu o načinu isplate jednokratne pomoći, korisnici najniže penzije s područja Opštine Novo Sarajevo primiće dodatak u iznosu od 70 KM.

Penzije iz Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske ne stižu samo na adrese penzionera od Novog Grada do Trebinja, jer svakog mjeseca Fond isplaćuje zasluženu naknadu hiljadama ljudi širom svijeta.

Prema njihovim podacima, u aprilu ove godine, Fond je isplatio penzije van teritorije Republike Srpske za ukupno 56.835 korisnika u 34 države, pa tako penzije iz Srpske stižu i na druge kontinente.

Osim penzionerima u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine, one liježu i na račune građana koji penzionerske dane provode u zemljama bivše Jugoslavije, ali i u Rusiji, Austriji, Njemačkoj, Švedskoj, Australiji, SAD, Češkoj, Švajcarskoj, Italiji, Kanadi, Francuskoj, Norveškoj, Velikoj Britaniji, Španiji, Belgiji, Nizozemskoj, Poljskoj, Danskoj, Finskoj, Luksemburgu, Slovačkoj, Mađarskoj, Turskoj, Ukrajini, Irskoj, Islandu, Lihtenštajnu i Maroku.

“Najveći broj isplata u inostranstvu zabilježen je u Srbiji, 21.501 korisniku, zatim u Hrvatskoj, za 14.082 korisnika, u Federaciji BiH, za 12.725 korisnika, Austriji, za 2.112 korisnika, i u Crnoj Gori, za 1.685 korisnika”, navode iz Fonda.
Sa druge strane, kako kažu, najmanji broj isplata zabilježen je u Lihtenštajnu, Turskoj, Irskoj, Maroku i Islandu, gdje odlazi po jedna penzija iz Srpske.

Ove zemlje slijedi Španija, gdje se nalaze dva korisnika, dok po tri penzije stižu u Ukrajinu i Veliku Britaniju.

U Finskoj i Mađarskoj penziju iz Srpske primaju po četiri korisnika, a u Rusiji šest.

Granica za isplatu penzije 318,64 KM

Kada je riječ o iznosima penzija, iz PIO RS kažu da su oni različiti i da zavise od dužine staža, visine uplaćenih doprinosa i zakonskih kriterijuma.

“U slučajevima kada je staž kraći, isplate se vrše u iznosima koji odgovaraju propisanoj donjoj granici u sistemu penzijskog osiguranja, što u praksi predstavlja najmanji mjesečni iznos koji se može isplatiti. Ta granica, određena aktuelnom odlukom Vlade Republike Srpske, trenutno iznosi 318,64 KM za penzijski staž do 15 godina. Sa druge strane, najveći iznos u aprilu 2025. godine, isplaćen je u visini od 3.029,81 KM u inostranstvo”, navode oni i dodaju da upravo ovi podaci ukazuju na širok obuhvat korisnika penzijskog i invalidskog sistema Srpske.

Osim što penzije iz Republike Srpske odlaze širom svijeta, zanimljivo je da isto tako i dolaze u BiH, pa tako i Srpsku iz drugih zemalja.

Prema nedavno objavljenim podacima Hrvatskog zavoda za mirovinsko osiguranje, u prošloj godini najviše penzija koje su otišle u inostranstvo isplaćeno je upravo u BiH i Srbiji i to 129.000.

“Najveći broj inostranih penzija odlazi u Bosnu i Hercegovinu, tačnije njih 67.263, te Srbiju, ukupno 61.757. Tako se najveći iznos isplaćuje upravo u dvije susjedne zemlje. U BiH ide preko 192 miliona evra, što nije daleko od polovine ukupnog iznosa isplaćenih inostranih penzija. Hrvatska penzionerima u Srbiji isplaćuje više od 158 miliona evra. Ove dvije zemlje od ukupnog broja inostranih penzija čine oko 129.000, dok ih je 2023. godine bilo oko 126.000”, pokazuju nedavno objavljeni podaci, a nakon BiH i Srbije, najviše penzija iz Hrvatske odlazi u Njemačku, a zatim i u Sloveniju.

(Izvor: Nezavisne novine)

Nakon što se o ovoj mjeri spekulisalo još tokom koalicionih pregovora početkom godine, sada je izjvesno nakon objavljivanja novog vladinog programa: doprinosi za zdravstveno osiguranje na penzije biće povećani sa 5,1 na 6,0 procenata.

Razlog za ovu mjeru su neophodne uštede zbog budžetskog deficita, koji je sada čak duplo veći nego što se prvobitno očekivalo.

Očekivane uštede ovom mjerom iznose oko 270 miliona evra.

Povećanje doprinosa za zdravstveno osiguranje (KV) stupa na snagu 1. juna 2025. godine. Od tog datuma, penzioneri će morati da plaćaju veće doprinose, što znači da će im neto iznos penzije biti manji.

Portal Finanz.at je izračunao koliko će ta promena uticati na visinu neto penzija:

Prema aktuelnim podacima PVA, prosječna starosna penzija za muškarce iznosi 2.321,40 evra bruto mjesečno, a za žene 1.594,24 evra bruto.

Kada se uračuna povećanje penzija od 2025. godine, te sume rastu na 2.428,18 evra za muškarce, odnosno 1.667,58 evra za žene u bruto iznosu. To u prosjeku znači 2.042,37 evra neto za muškarce i 1.570,98 evra neto za žene.

Nakon povećanja doprinosa za zdravstveno osiguranje sa sadašnjih 5,1% na 6,0%, muškarci bi mjesečno dobijali 2.029,32 evra neto – što je 13,04 evra manje nego prije.

Na godišnjem nivou, to je gubitak od 182,56 evra.

Žene, iako već primaju znatno niže penzije, takođe će osjetiti znatne gubitke. Nakon povećanja doprinosa, prosječna ženska penzija iznosiće 1.558,98 evra neto – što je 12,01 evro manje mesečno, odnosno 168,14 evra manje godišnje.

Procjenu buduće visine penzije nakon usklađivanja doprinosa moguće je izračunati pomoću kalkulatora na sajtu Finanz.at.

Istovremeno, savezna vlada planira i dodatne olakšice za korisnike niskih penzija kroz smanjenje troškova za ljekarske recepte.

(Izvor: Blic.rs)

Cijene proizvoda i usluga koje se koriste za ličnu potrošnju u Bosni i Hercegovini mjerene indeksom potrošačkih cijena u aprilu 2025. godine porasle su u prosjeku za 3,4 posto u odnosu na april 2024. godine.

U posljednjem izvještaju Agencije za statistiku BiH, u poređenju aprila 2025. i aprila 2024. godine, prosječni rast cijena zabilježen je u najvažnijim odjeljcima za građane.

Najviše poskupila hrana

Tako je došlo do poskupljenja u odjeljcima “Hrana i bezalkoholni napici” za 8,9 posto, “Alkoholna pića i duhan” za 4 posto, “Stanovanje i režijski izdaci” za 1 posto, “Zdravstvo” za 6,3 posto, “Komunikacije” za 0,2 posto, “Rekreacija i kultura” za 3,3 posto, “Obrazovanje” za 0,6 posto, “Restorani i hoteli” za 5,8 posto te “Ostala dobra i usluge” za 2,7 posto.

Pojeftinili prevoz, odjeća i obuća

Prosječni pad cijena je zabilježen u odjeljku “Odjeća i obuća” za 8,5 posto, “Namještaj, kućanski uređaji i redovno održavanje kuće” za 0,6 posto i “Prevoz” za 5,6 posto.

Indeks potrošačkih cijena u Bosni i Hercegovini izračunava se na osnovu reprezentativne liste proizvoda koju u 2025. godini čini 610 proizvoda.

Svakog mjeseca prikuplja se oko 2.1000 cijena na unaprijed definisanom uzorku prodajnih mjesta na dvanaest geografskih lokacija.

Obuhvaćeni su najvažniji proizvodi i usluge koje kupuje stanovništvo radi finalne potrošnje.

Obuhvat dobara i usluga redovno se revidira kako bi se očuvala reprezentativnost liste proizvoda s obzirom na ukuse potrošača i njihove navike u pogledu kupovine.

Inflacija je pojela minimalnu plaću, stav je stručnjaka, ali i običnih ljudi.

Cijene divljaju, posebno na zelenim pijacama u Sarajevu

Kilogram grožđa košta 18 KM, isto toliko trebate platiti ako želite jesti trešnje, a ako se potrudite, možete ih naći i za 12 KM, kvalitet je upitan, naravno.

Ni povrće nije jeftino, ako želite i treba vam kilogram celera, što je sastavni dio svake supice i čorbice, morate za kilogram izdvojiti 12 KM, a na “domaće” paprike ispod pet KM ne računajte.

Paradajz je pet KM, jagode sedam KM, krompir skoro tri KM, kilogram mladog sira u tržnici je između šest i osam KM.
Ako se sjetimo prošle godine, kilogram trešanja bio je 10 KM, mladi sir četiri i pet KM, a grožđe osam KM.

Ako uporedimo cijene prije pandemije i danas, vidimo da su one porasle i do pet puta. Rast plaća i penzija ne može pratiti “divljanje” cijena osnovnih životnih namirnica.

Uzimajući u obzir da u Federaciji BiH ima više od 200 hiljada penzionera koji primaju najnižu penziju, koja sada iznosi 599 KM, te više od 120 hiljada radnika s minimalnom plaćom, jasno je da su mnogi prinuđeni da voće i povrće kupuju “na komad” – ili da mu se samo iz daljine dive.

Parlament Federacije BiH usvojio je Izmjene i dopune Zakona o doprinosima u FBiH, što će poslodavcima omogućiti da od 1. jula plaćaju doprinose manje za 5,5 posto. Međutim, teško da će to donijeti olakšanje i radnicima, ali i poslodavcima, jer teško da će doći do povećanja plaća.

Cijene bez kontrole

Marin Bago, predsjednik Udruženja potrošača “Futura”, za Faktor kaže da smanjenje doprinosa na plaće u FBiH za 5,5 posto nije dovoljno, ni bilizu.
“Doprinosi na plaće u FBiH su među najvećim u Evropi i jednostavno će inflacija i rast cijena to pojesti isto kao što je pojelo i minimalnu plaću koja se ne može ni nazvati minimalnom jer 1.500 KM treba za hranu i to bi bio nekakv minimum. A 1.000 KM je ispod svakog nivoa dostojanstvenog života. Kad vi nemate dovoljno za hranu, tu plaću ne možete zvati minimumom, ni plaćom. Ta plaća mora biti ili u vezi s troškovima života ili s nekim procentom od prosječne plaće”,  kaže Bago.

Dodaje da nam divljanje cijena govori da je na našem tržištu haos koji niko ne kontrolira.

“Iluzija je vjerovati da će se tržište regulirati samo sebe. To ne ide bez raznih odluka institucija, jer od korone hrana u BiH je poskupjela najviše u odnosu na druge zemlje u EU. To zaista nema nikakvog opravdanja i to znači da smo “podbacili” u poljoprivredi, u subvencijama za poljoprivredu, u kontroli tržišta, u svemu mogućem i kako stvari stoje, cijene nastavljaju rasti i kilogram trešanja sada je za većinu nas nedostižan”, zaključuje Bago, te dodaje da nema nade da će biti bolje.

Nema razloga da očekujemo pad cijena

Igor Gavran, ekonomski analitičar, kaže da je divljanje cijena, nažalost, samo nastavak kontinuiteta od ranije i nema razloga da očekujemo pad cijena bez intervencije vlasti – kratkoročno u smislu kontrole strukture cijena i sprečavanja ekstra profita, a dugoročno u smislu povećanja domaće proizvodnje.

“Već neko vrijeme imamo i pad cijena goriva što značajno smanjuje troškove distribucije robe, pa opet umjesto pada cijena imamo tako rast zarade”,  objašnjava Gavran.

Kaže da, što se tiče plata, ne očekuje povećanja jer s ovom mjerom smanjenja doprinosa tek se djelimično nadoknađuje povećanje opterećenje od 1. januara za poslodavce.

“Naravno da će poslodavci koji su bez problema podnijeli povećanje minimalne plaće i sada imati mogućnosti da ovu uštedu prebace radnicima, ali iskreno sumnjam da će iko to učiniti. Eventualno pojedini poslodavci, ali većina sigurno neće”, zaključio je Gavran.

(Izvor: Faktor.ba)

Da građani BiH sve teže podnose troškove života, pokazuje podatak da je iznos sindikalne potrošačke korpe za protekli mjesec bio 3.168,90 KM.

Radi se o minimalnim troškovima četveročlane porodice, čije kućne budžete najviše “guta“ hrana.

Ta stavka u potrošačkoj korpi je iznosila 1.421,10 KM.

Međutim, koliko su cijene dramatično porasle u posljednjih pet godina pokazuje činjenica da je potrošačka korpa u aprilu 2020. godine iznosila 1.987,72 KM.

Dostupni podaci

Tako su troškovi života za pet godina nabujali za gotovo 1.200 KM. Prije pet godina minimalni troškovi koje je četveročlana porodica izdvajala za hranu iznosili su 917,70 KM ili 503,40 KM manje u odnosu na trenutnu situaciju.

O kakvom skoku cijena hrane je riječ, pokazuju podaci dostupni na stranicama Federalnog ministarstva trgovine prema kojima je, naprimjer, prosječna cijena riže po kilogramu u Sarajevu, trenutno, 5,21 KM, a u Mostaru 6,81 KM.

U istom periodu 2020. godine kilogram riže u Sarajevu je u prosjeku koštao 3,79 KM, a u Mostaru 4,30 KM.

Kilogram hljeba u Mostaru je prije pet godina koštao 2,58 KM, a sada 3,59 KM, a u Sarajevu je ta cijena sada 4,52 KM, što je u odnosu na pet godina prije skuplje za 2,06 KM.

Drastično su porasle cijene mesa pa se tako kilogram junetine bez kosti prije pet godina kretao u rasponu od 11 do 13,50 KM, a sada je ta cijena oko 23 KM! Kilogram piletine se kreće od 6,50 do 7,50 KM, dok je prije pet godina taj raspon bio između 4,40 i 5,13 KM.

Voće je luksuz

Cijena jaja po komadu je u parilu 2020. godine iznosila 0,25 KM, a sada oko 0,45 KM.

Kilogram maslaca sada je, uglavnom, oko 40 KM, a prije pet godina ta se cijena kretala oko 22 KM. Litar mlijeka trenutno se kreće po cijeni od oko 2,40 KM, što je za marku više nego pet godina ranije.

Kada je riječ o voću, kako smo pisali, kilogram trešanja na sarajevskim, ali i pijacama širom Bosne je dostigao cijenu od 20 KM.

Istina, na hercegovačkim pijacama to voće ima prilično nižu cijenu, i to od trenutnih šest do sedam KM. Međutim, prije pet godina trešnje su prodavane po cijeni od tri do četiri KM po kilogramu.

Šišanje i feniranje

Poskupljenja su se, jasno, prelila i na brojne usluge. Tako je muško šišanje prije pet godina u prosjeku koštalo 6,50 KM, a sada je približno 12 KM.

Pranje kose srednje dužine s feniranjem prije pet godina je koštalo 10 KM, a sada od 12,50 do 20 KM.

(Izvor vijesti: Avaz)