Na vrhuncu epidemije tuberkuloze u 19. vijeku, ljekari su počeli da savjetuju ljude da izlaze napolje kako bi pobjegli od „lošeg vazduha“ u svojim domovima. Nasuprot tome, klima uređaji su danas postali široko rasprostranjeni, što je povećalo privlačnost boravka u zatvorenom prostoru. Ali, da li su ljekari 19. vijeka bili u pravu u vezi s manama ustajalog vazduha u zatvorenom prostoru?
Danas, mnogi od nas – takozvana „generacija u zatvorenom prostoru“ – provode ljeto uglavnom unutra, oslanjajući se na klima uređaje da pobjede vrućinu. Ova tehnologija spasava živote; naši zatvoreni, klimatski kontrolisani prostori održavaju nas zdravima tokom opasnih toplotnih talasa. Klima uređaji takođe pomažu mnogim ljudima da izbjegnu spoljašnje zagađenje vazduha.
Međutim, brojne studije pokazuju da previše vremena provedenog u klimatizovanim prostorijama može dovesti do više respiratornih simptoma, upozoravaju ljekari. Zato treba imati u vidu sve prednosti, rizike i jednostavne načine da korišćenje klima uređaja učinimo zdravijim ovog ljeta.
Mnogobrojne prednosti klima uređaja
Klima uređaj je ključan da prebrodimo ljeto i sačuvamo se od zdravstvenih problema povezanih s velikim vrućinama – ili nekih gorih ishoda.
Statistika o smrtnim slučajevima od ekstremnih vrućina je šokantna, posebno za starije osobe i osobe s oslabljenim imunitetom. Od 1999. do 2023. godine, smrtni slučajevi povezani s toplotom su se udvostručili.
Prednosti klima uređaja idu i dalje od efekta hlađenja. Sistem klima uređaja koji dobro funkcioniše filtrira vazduh kako bi smanjio unos prašine, polena i patogena iz vazduha.
Klima uređaj je takođe važan u područjima sa zagađenjem. Njegovi filteri mogu da očiste vazduh od čestica klase PM2,5 – toksina koji se oslobađaju izduvnim gasovima vozila, industrijskim aktivnostima i šumskim požarima. Istraživanja pokazuju da PM2,5 ulazi u domove i doprinosi srčanim i plućnim bolestima – ali ovi efekti nisu toliko ozbiljni na mjestima s većom upotrebom klima uređaja.
Korišćenjem klima uređaja dobijamo i manje vlažan vazduh, čime se smanjuje razvoj bakterija, buđi i grinja, što može da doprinese – ili u rijetkim slučajevima, čak i izazove – stanja poput upale pluća, astme i hronične opstruktivne bolesti pluća.
Mnogo dobrih strana, ali…
Ako pretjerate s korišćenjem klima uređaja, vazduh postaje previše suv. Ako udišemo previše suvog vazduha, ljudsko tijelo dodaje vodenu paru udahnutom vazduhu kako bi održalo naš unutrašnji nivo vlažnosti. Kada izdišemo, taj vlažni vazduh napušta tijelo sa svakim udahom.
Na kraju krajeva, ovo isušuje disajne puteve koji postaju iritirani i upaljeni, što uzrokuje kašalj, bol u grlu i začepljen nos.
Još jedna posljedica previše suvog vazduha: prirodna odbrana pluća od mikroba slabi, što povećava podložnost bolestima – posebno među djecom i imunokompromitovanim osobama.
Povećava se vjerovatnoća cirkulisanja virusa u suvljim uslovima. Primjer toga je da se mnogi razbole poslije leta avionom upravo zbog suvog vazduha. Isti efekat se dešava i u našim domovima ili kancelarijama.
Ovo može izgledati kao situacija iz koje nema izlaza: vlaga dovodi do buđi i grinja, a suvoća do simptoma i bolesti sličnih prehladi. Međutim, postoji zlatna sredina – idealna vlažnost vazduha u domu je između 40 i 60 odsto.
Bakterije i virusi napreduju i ispod i iznad ovih pragova. U zatvorenom prostoru postoje uslovi vazduha koje ne opažamo, a koji mogu biti dobri ili loši za nas – zato nije sve u udobnosti, upozoravaju stručnjaci.
Održavajte svoj uređaj
Klima uređaj može predstavljati zdravstveni rizik ako nije u dobrom stanju, čak i ako nije pokvaren.
Većina stvari koje se tiču održavanja svodi se na same vlasnike klima uređaja – poput redovnog čišćenja filtera. Sa starim prljavim filterom, zavojnica i kanali klima uređaja mogu postati legla buđi, bakterija i alergena – koji ulaze u protok vazduha.
Zato je tokom sezone upotrebe neophodno redovno prati plastične filtere koji prekrivaju razmenjivač toplote, a korisno je ubaciti i dodatne filtere. Investicija u dodatne filtere vrijedna je očuvanja kvaliteta vazduha u vašem domu.
Potražite filtere sa minimalnom ocjenom efikasnosti (MERV) od 11 ili 13. Oni su efikasni u hvatanju prašine, buđi i drugih čestica.
Takođe, zakažite godišnji servis i čišćenje klima uređaja, a ne samo kada prestane da radi. Čak i ako hlađenje funkcioniše, majstor bi povremeno trebalo da pregleda motor i kanale kako bi se uvjerio da su čisti.
Pravilno održavanje klima uređaja pojačava i njegovu korist, poput razređivanja PM2,5 čestica u vazduhu – jer sa dobrim filterom smanjujete izloženost mnogim štetnim materijama.
Koristite dodatne prečišćivače vazduha
Iako klima uređaj može – ako radi punom snagom – da očisti zagađenje PM2,5 čestica iz spoljašnjih izvora, ne čisti drugu vrstu toksina koji potiče iz kuće: isparljiva organska jedinjenja (VOC).
Ako je klima uređaj stalno uključen, a rijetko otvarate prozore, vaš vazduh može biti prepun ovih hemikalija.
Potencijalno štetna isparljiva organska jedinjenja emituju mnogi kućni proizvodi – kao što su namještaj, sredstva za čišćenje i osvježivači vazduha. Povezuju se s glavoboljama, iritacijom grla, hormonskim poremećajima i, uz dugotrajno izlaganje – hroničnim bolestima.
Isparljiva organska jedinjenja igraju ulogu i u onome što stručnjaci sve više nazivaju kućnim mikrobiomom. Unutrašnji prostori, baš kao i ljudsko tijelo, sadrže zajednice bakterija, gljivica i drugih mikroba. Uz optimalnu vlažnost i pravilno održavanje klimatizacije, vaš kućni mikrobiom podržava zdravije i raznovrsnije mikrobe. Ali isparljiva organska jedinjenja mogu suzbiti ili uništiti te mikrobe i podstaći rast patogenih sojeva i neuravnoteženih zajednica.
Suprotstavite se toksičnim VOC jedinjenjima povremenim isključivanjem klima uređaja i otvaranjem prozora. Vazduh u zatvorenom prostoru može sadržati dva do pet puta više ovih jedinjenja nego spoljašnji vazduh.
Druga strategija: nabavite prenosivi prečišćivač vazduha s HEPA filterima. Najbolji modeli imaju i ugljenične filtere koji hvataju gasovite molekule VOC jedinjenja i uklanjaju ih iz vazduha. Prečišćivači takođe pomažu da se ukloni oko 50% PM2,5 čestica.
Relativno jednostavan monitor vlažnosti, u kombinaciji s dobrim održavanjem klima uređaja, pomoći će da ostanete i rashlađeni i zdravi ovog ljeta.
(Izvor vijesti: RTS)
