Životinjska carstva Azije i Australije su kao odvojeni svijetovi, zahvaljujući nevidljivoj liniji koja se proteže tačno između dva susjedna kontinenta.
Većina divljih životinja nikada ne prelazi tu zamišljenu granicu, čak ni ptice. I tako je već desetinama miliona godina, uz evoluciju životinja na različite načine s obje strane.
Sve je počelo prije oko 30 miliona godina, kada se australijska tektonska ploča udarila u euroazijsku tektonsku ploču i stvorila arhipelag, preusmjeravajući okeanske struje i stvarajući nove regionalne klime.
Na jednoj strani, u Indoneziji i Maleziji, evoluirali su majmuni, čovjekoliki majmuni, slonovi, tigrovi i nosorozi; dok na drugoj strani, u Novoj Gvineji i Australiji, žive torbari, glodari i kakadui.
Ova neobična podjela nazvana je Volasova linija – po prirodnjaku Alfredu Raselu Volasu, koji je prvi primijetio oštru razliku u životinjskom svijetu (uglavnom među sisarima) dok je istraživao region sredinom 19. vijeka.
„Možemo smatrati utvrđenim da Lombokski moreuz, između Balija i Lomboka, širok samo 24 kilometra, označava granicu i naglo razdvaja dva velika zoološka regiona planete“, napisao je Volas.
Prirodnjak je kasnije samostalno razvio teoriju evolucije otprilike u isto vrijeme kada i Čarls Darvin. Linija koju je nacrtao na karti prije više od jednog vijeka i dalje se smatra hipotetičkom evolutivnom barijerom, iako se rasprave o njenoj tačnoj lokaciji i mehanizmima nastavljaju.
Volsova linija razdvaja dva kontinenta
Generalno govoreći, Volasova linija razdvaja pojas azijskog kontinenta od pojasa australijske tektonske ploče. To je geološka linija, ali je takođe i klimatska i biološka.
Jedno od objašnjenja za podjelu leži u klimatskim promjenama izazvanim drevnim geološkim događajima.
„Kada se Australija odvojila od Antarktika, stvorila se oblast dubokog okeana koja je danas poznata kao Antarktička cirkumpolarna struja. Ta promjena dramatično je uticala na klimu cijele planete i dovela do značajnog zahlađenja“, objasnio je autor jedne od studija koje se bave Volasovom linijom, Aleks Skils.
Ekstremne klimatske promjene vrste s obje strane linije su različito podnijele, što je dovelo do jasne biogeografske razlike kakvu danas uočavamo.
Smatra se da se tako životinjski svijet u potpunosti adaptirao na ekosistem u kojem prebiva, da nije želio da ga napusti, niti da pređe „liniju“ koju su mogli – čest je zaključak istraživanja.
Duboki okeanski kanali poput Lombokskog moreuza razdvajaju svaki pojas, što životinjama otežava prelazak. Čak i kada su nivoi mora u dalekoj prošlosti bili mnogo niži nego danas, ovaj ponor je i dalje postojao.
Iako je Volasova nevidljiva linija najočiglednija kada se upoređuju sisari u Aziji i Australiji, ona postoji i kod ptica, gmizavaca i drugih životinja.
Vrlo malo miješanja i među ribama
Čak i u okeanu neke vrste riba i mikroba pokazuju genetske razlike na jednoj strani granice u poređenju s drugom, što ukazuje na vrlo malo miješanja između populacija.
Naučnici još nisu shvatili koje nevidljive barijere sprečavaju ove vrste na veću pokretljivost. Međutim, stanište i klima su vjerovatno faktori koji naglašavaju evolutivni jaz.
Godine 2023, analiza više od 20.000 vrsta kičmenjaka otkrila je da su se linije jugoistočne Azije razvile u relativno tropskom drevnom okruženju koje im je omogućilo da se prošire prema Novoj Gvineji na vlažnim ostrvskim „stepenicama“.
Divlje životinje na australijskom kontinentalnom štitu, u međuvremenu, evoluirale su u izrazito sušnijim uslovima, što je diktiralo drugačiji evolutivni put. To je značilo da je australijska divljač bila u nepovoljnijem položaju na tropskim ostrvima bliže ekvatoru.
Što više proučavaju liniju manje znaju
Međutim, što više istraživači proučavaju Volasovu liniju, to je manje jasno gdje bi linija trebalo da se tačno povuče i koliko bi „propusna“ barijera mogla biti – barem za neke životinje koje mogu da plivaju ili lete, poput slijepih miševa, buba ili makakija.
Ipak, Volasova podjela nije apsolutna granica, već više gradijent, kažu naučnici. Ta čudna linija nam pomaže da razumijemo evoluciju životinja za hiljade vrsta.
„Darvinove i Volasove mentalne i stvarne mape bile su sto na kojem se odvijala evoluciona šema, uporediva po važnosti sa geološkom vremenskom skalom“, tvrdi istoričarka nauke Džejn Kamerini iz Društva za istoriju nauke.
Ono što je počelo kao jedna, grubo postavljena linija, povučena prije više od jednog vijeka, sada pomaže u oblikovanju veće i složenije slike prirodnog svijeta i njegovih misterija, piše Science Alert.
(Izvor RTS)
