Kategorija: Novac

Iz dana u dan, nastavlja se priča o borbi za osnovnu egzistenciju. Podatak da je potrošačka korpa dostigla cifru od 3.149,80 maraka je zastrašujući. Ekonomski stručnjaci naglašavaju važnost reagovanja vlasti, ali i građana. Ističu kako vlasti nisu preduzele adekvatne mjere u vezi s ekonomskom krizom. Građani se nalaze između dvije nepremostive tačke – niskih plata i penzija i neprestano rastućih životnih troškova.

Cijene rastu brže nego u EU

Rast cijena u Bosni i Hercegovini je nesrazmjeran u odnosu na zemlje EU. Ekonomski podaci za period od 2021. do 2024. godine otkrivaju alarmantnu razliku u rastu cijena. Rezultat je to nekvalitetnih zakona, nepostojanja kontrole tržišta, kvalitetnih ekonomskih mjera, ali – posebno kontrole rasta inflacije, tvrde stručnjaci.
“Od 2021. do 2024. godine cijena hrane u Zapadnoj Evropi po nekim pokazatejima je porasla od 30 do 40%. U Bosni i Hercegovini od 100 do 400%. Ne morate biti doktor ekonomije kad živite u zemlji u kojoj je donedavno minimalna plata bila 600 KM, a potrošačka korpa 3.000 – ne treba vam doktorat da vidite da to apsolutno ne može da funkcionira, da ne znam na koji način narod preživljava”, ističe Kasim Tatić, profesor na Ekonomskom fakultetu UNSA.
“Jedino kad su akcije u tržnim centrima, onda je vidljivo da te cijene mogu biti znatno niže. Međutim, marže nisu ograničene i to je razlog da cijene mogu rasti svakodnevno i da je samo nebo granica”, kaže Murisa Marić, izvršna direktorica Udruženja građana “Don”.

Trgovci zloupotrebljavaju situaciju

Ekonomski stručnjaci smatraju da pojedini trgovci i privrednici zloupotrebljavaju situaciju u zemlji – enormno dižući cijene. Opravdanje trgovinskih lanaca je da svaka nova nabavka ima i nove cijene robe. Istovremeno, Tatić ukazuje na to da aktuelna vlast krizu i poskupljenja pravda globalnom krizom i inflacijom.
“To je urađeno vrlo tendenciozno iz vrlo važnog razloga koji javnost treba da zna. Inflacija je vid poreza. Ali jedan izuzetno lijep porez za vladajuću strukturu jer ne mora proći kroz zakonsku proceduru da bi se usvojio”, pojašnjava Tatić.
“Ovo je alarmantna situacija u kojoj politika treba da preuzme odgovornost i da se konačno okrene ka tome da građanima pomogne na daleko drugačiji način nego što je to do sada slika i prilika koju svakodnevno gledamo”, poručuje Marić.
U ovakvom ambijentu postavlja se pitanje postaje li Bosna i Hercegovina plodno tlo za divljanje cijena robe i usluga. Građani su itekako svjesni situacije u kojoj se nalaze.

Za udruženje penzionera u Brčkom, Budžetkom distrikta Brčko u ovoj godini planirano je 300.000 KM, potvrdila je Milijana Simić, šef Odjeljenja za stručne i administrativne poslove Vlade distrikta Brčko.

Prema njenim riječima 200.000 KM namijenjeno je za rad udruženja i finansiranje tekućih troškova neophodnih za njihov rad, dok je 100 hiljada KM predviđeno za banjsko-klimatsko liječenje članova udruženja penzionera i pomoći penzionerima uslijed rasta troškova života.

Odluka o utvrđivanju od posebnog interesa za finansiranje udruženja penzionera distrikta za 2025. godinu naći će se na narednoj sjednici Vlade distrikta Brčko.

Predstavnici Odjeljenja za stručne i administrativne poslove Vlade distrikta Brčko ovih dana imali su sastanak sa predstavnicima Udruženja penzionera Republike Srpske i Udruženjem penzionera Federacije BiH u Brčkom na kome je razgovarano o radu ovih udruženja i boljoj i efikasnijoj saradnji sa nadležnim odjeljenjem Vlade distrikta Brčko.

Milijana Simić, naglašava da će Odjeljenje za stručne i administrativne poslove biti institucionalna i svaka druga podrška udruženjima penzionera kako bi oni sve svoje probleme prevazišli i uspostavili što bolje i kvalitetnije programe za penzionere.

(Izvor: Radio Brčko)

Opština Ilijaš novčanim sredstvima pomogla je brojna udruženja, između ostalih i Udruženje penzionera Ilijaš, koje je dobilo 33.000 KM.

Zahid Feriz, predsjednik Udruženja penzionera općine Ilijaš, predstavio je neke od izazova i problema sa kojima se susreće ovo udruženje.

“Na teritoriji općine Ilijaš registrovano je 3.500 penzionera. Minimalnu penziju prima njih 85 posto. Naše udruženje broji 2.750 članova. Penzioneri su populacija u trećoj ili posljednjoj životnoj fazi, te bih naglasio da imamo izuzetno visok procenat smrtnosti. Penzioneri su najugroženija i najviše zanemarena kategorija društva. Zahvalni smo na izdvojenim sredstvima, ali u budućnosti moramo raditi na povećanju izdvajanja finansijskih sredstava za naše penzionere”, rekao je Feriz.

(Izvor: Ilijas.ba)

U nedostatku radne snage u Bosni i Hercegovini, sve više osoba treće životne dobi, penzionerske dane mijenja ponovo aktivnim radom.
Prema podacima entitetskih fondova oko 10.000 osoba je nakon prava na penziju, ponovo steklo status osiguranika.

Pravo na zapošljavanje ipak nemaju svi penzioneri.

Da imaju pravo da rade, a da ne ostanu bez penzije, zakonom je omogućeno penzionerima u Federaciji Bosne i Hercegovine, pod određenim uslovima.
Korisnicima invalidske, porodične penzije kao i korisnicima penzije ostvarene prema Zakonu o prijevremenom povoljnijem penzionisanju branitelja nije omogućeno, ali korisnicima starosne penzije jeste. Za razliku od Federacije BiH, u Republici Srpskoj pravo na zasnivanje radnog odnosa imaju korisnici starosne i invalidske penzije.

“Tu je problem diskriminacija, jer oni što su otišli u povoljniju penziju kao npr. Oružane snage itd. oni nemaju prava na rad. Svi smo svjesni da ti ljudi rade na crno. Ovaj zakon najviše pogoduje ljudima koji su na budžetu, van realnog sektora. Član parlamenta bilo kog uzme otpremninu, dobije penziju i ponovo nastavlja rad, oni to rade i usvajaju za sebe, na realni sektor ne misle”, istakao je Mustafa Trakić, predsjednik Saveza udruženja penzionera Zeničko-dobojskog kantona i član Upravnog odbora Saveza udruženja penzionera FBiH.

Prema podacima koje ima, najviše penzionera koji rade su nedostajućih kvalifikacija na domaćem tržištu rada kao što su vozači, električari, zidari, bravari, varioci.

Raste broj penzionera koji rade

Prema podacima Zavoda PIO/MIO Federacije BiH , krajem prošle godine oko 1.800 penzionera bilo je u radnom odnosu, tj. u statusu osiguranika u obaveznom osiguranju, što je za 300 više u odnosu na avgust iste godine ,dok podatka o broj onih koji rade na ugovoru o djelu nema.

Tendencija rasta bilježi se i u Republici Srpskoj. U februaru ove godine registrovano je 8.802 korisnika dok je krajem 2023. godine bilo 5.864 osoba koje su nakon prava na penziju ponovo stekli status osiguranika.

Za razliku od Federacije BiH, u Republici Srpskoj pravo na zasnivanje radnog odnosa imaju korisnici starosne i invalidske penzije.

“Status penzionera u Republici Srpskoj bi trebao i morao biti bolji da postoje uslovi, međutim pošto je broj zaposlenih nešto malo veći od broja penzionera, a znate da zaposleni iz doprinosa za penzijsko invalidsko osiguranje finansiraju penzijski sistem i pošto je malo zaposlenih u Republici Srpskoj ne može se iz tih doprinosa isplatiti veće penzije. Konkretno za januar, od doprinosa za penzijsko invalidsko osiguranje naplaćeno je 104 miliona a isplaćeno penzija 161 milion KM, tu razliku je vlada iz drugih budžetskih izvora donirala da se isplate penzije”, rekao je za  Ratko Trifunović predsjednik Udruženja penzionera Republike Srpske.

U Republici Srpskoj je oko 287 hiljada korisnika penzije. Najniže isplaćene penzije su u rasponu od 318 do 637 KM i njih prima oko 81 hiljada penzionera.

(Izvor:Euronews)

Neblagovremenim prijavljivanjem smrti, slučajno ili ne, nasljednici penzionera samo tokom protekle godine iz Fonda penzijskog i invalidskog osiguranja Republike Srpske uzeli su skoro 80.000 KM.
Uprkos tome što slovo Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske u svom članu 140. jasno definiše da je nasljednik dužan u roku do 30 dana od smrti dužan prijaviti Fondu sve promjene.
Međutim, iako je zakon jasan, tokom prethodne godine kod 70 korisnika došlo je do preplate penzije.

“Po tom osnovu došlo je do preplate penzije u ukupnom iznosu od 78.061,41 KM. U svim slučajevima preplate, po navedenom osnovu, pokrenuti su postupci povrata nepripadajućih sredstava u skladu sa važećim pravnim propisima: putem zahtjeva isplatnim bankama za povrat nepripadajućih penzija, saradnjom sa nasljednicima u ostavinskom postupku i sudsko-parničnom postupku pred nadležnim sudom”, kažu iz Fonda, dodajući da je upravo zakonom propisano da su osobe kojima su na teret Fonda isplaćena sredstva na koja nisu imala zakonsko pravo u obavezi da ta sredstva vrate.

Slična situacija, barem kada su u pitanju brojke, bila je i tokom 2023. godine.

Iz Fonda penzijskog i invalidskog osiguranja Srpske ističu da je u 2023. godini preplata penzije evidentirana kod 69 korisnika.
“Na taj način došlo je do preplate penzije u ukupnom iznosu od 66.840,38 KM”, naveli su oni.
Ranijih godina, ovaj problem češće se javljao kod korisnika koji su imali prebivalište van Republike Srpske, a iz Fonda ističu da je i danas takva situacija.

“Mnogo veći broj preplata i danas usljed smrti korisnika i neblagovremenog prijavljivanja činjenice smrti se odnosi na korisnike sa prebivalištem van Republike Srpske, odnosno u slučajevima smrti korisnika u inostranstvu. Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske sa Ministarstvom uprave i lokalne samouprave Republike Srpske, fondovima ili zavodima država u okruženju ima potpisane sporazume o elektronskoj razmjeni podataka i tehničke protokole o razmjeni podataka o činjenici smrti, kojima se sprečavaju ovakvi slučajevi”, objašnjavaju iz Fonda.
Kako dodaju, takvi sporazumi ne postoje sa drugim državama u daljem inostranstvu, izuzev Sporazuma o elektronskoj razmjeni podataka sa Austrijskim penzijskim fondom koji je potpisan u oktobru 2024. godine i čija primjena još nije tehnički moguća.
Podsjećamo, na kraju prošle godine, odnosno u decembru isplatom penzije bilo je obuhvaćeno ukupno 288.448 korisnika prava, od čega je 231.639 u Republici Srpskoj, a van Republike Srpske 56.809 korisnika prava.
Samo u decembru za isplatu penzije bilo je potrebno 149,47 miliona KM u neto iznosu, odnosno 151,29 miliona KM u bruto iznosu, a prosječna penzija iznosila je 594,40 KM.

(Izvor: Nezavisne novine)